W poprzednich dwóch częściach serii o wiedzy starożytnych skupiliśmy się na ich osiągnięciach z zakresu budownictwa oraz nauki i techniki. W ostatniej części omówimy mity o tym, w jaki sposób pojawiły się starożytne cywilizacje.
Carl Wieland zwrócił uwagę na ciekawy fakt dotyczący powstania starożytnych cywilizacji. Okazuje się, że powstawały one mniej więcej w tym samym czasie, często niezależnie od siebie1.
Według naukowców cywilizacja sumeryjska pojawiła się w IV tysiącleciu p.n.e.2. Podobnie cywilizacja egipska — ok. 3100 roku p.n.e. (początek I dynastii)3. W dolinie Indusu rozwinięta cywilizacja miała pojawić się na początku III tysiąclecia p.n.e.4. Ale najnowsza z odkrytych cywilizacja Norte Chico w Andach również jest datowana na około 3,5 tys. lat p.n.e.5. Do tego należy dodać oswojenie jazdy konnej na Wielkim Stepie — także około 3,5 tys. lat p.n.e.6. Zatem wszystko to działo się w okresie mniej niż 1000 lat.
Zupełnie inaczej ma się sprawa z tym, jak długo ludzie zamieszkiwali dany obszar. Homo sapiens miał się pojawić w Afryce jakieś 200 tys. lat temu. Nad Nilem miał się pojawić około 140 tys. lat p.n.e.7, a w Mezopotamii około 70 tys. lat później. Około 50 tys. lat p.n.e. miał zasiedlić Afrykę, Europę, Azję i Australię. Natomiast w Andach miał pojawić się dopiero około 11 tys. lat p.n.e.8. To oznacza, że cywilizacja egipska miała się pojawić się około 137 tys. lat po przybyciu człowieka nad Nil, ale cywilizacja Norte Chico miała wyrosnąć tylko około 8000 lat po przybyciu człowieka w Andy. To ogromna różnica.
Pytania wymagające odpowiedzi
Powyższe dane rodzą szereg pytań. Jak to możliwe, że cywilizacja Norte Chico potrzebowała o wiele mniej czasu na rozwinięcie się niż cywilizacje sumeryjska, egipska czy indyjska? Dlaczego mieszkając przez dziesiątki tysięcy lat na tym samym obszarze, w okresie epoki lodowej, ludzie nie wpadli na pomysł rozwinięcia gdziekolwiek rolnictwa, zadowalając się tylko zbieractwem i łowiectwem? Dlaczego w holocenie, który miał się pojawić około 10 tys. lat p.n.e. Ludzie, którzy rozwinęli rolnictwo, czekali jakieś 6000-7000 lat (co równa się ok. 250-350 pokoleń ludzkich), aby zbudować pierwsze starożytne miasta i cywilizacje?
Są to pytania, nad którymi do dziś głowią się naukowcy. Najczęściej uważa się, że czynnikiem hamującym rozwój ludzkiej cywilizacji mógł być niestabilny klimat. Czy to możliwe, że odpowiedź może być jednak prostsza, niż nam się wydaje?
Legendy o potopie
Starożytne cywilizacje mają wiele elementów wspólnych. Niektóre mogą nas zadziwić, na przykład budowa piramid w różnych regionach świata. Najciekawszym elementem wspólnym mogą okazać się legendy o potopie. Są one obecne w takich pierwotnych kulturach, jak: Sumer, Asyria, Egipt, Persja, Indie, Chiny, a także u ludów mieszkających w Afryce, Australii i obu Amerykach.
Jednak zaskakuje nie sam fakt, że chodzi o powodzie, ale że te legendy są często zbieżne z narracją biblijną. Według dr. Duane Gisha istnieje aż 270 takich legend o potopie9. Większość z nich posiada elementy wspólne z biblijnym potopem. Te podobieństwa dotyczą globalnego charakteru potopu, zesłania go przez bogów, ratunku kilku osób na jakiejś łodzi, zwierząt sprawdzających suchość ziemi itp.
Aby nie być gołosłownym10:
Epos o Gilgameszu z Mezopotamii opowiada, że bogowie zesłali na ziemię potop, ponieważ ludzie stali się zbyt hałaśliwi. Jednak jeden łaskawy bóg Enki (lub Ea) kazał człowiekowi imieniem Utnapisztim zbudować arkę w formie sześcianu, aby ratować siebie, rodzinę i zwierzęta.
Legenda z Tanzanii opowiada o dwóch osobach, którym Bóg polecił zabrać do łodzi zwierzęta i nasiona. Mieli oni ratować się przed powodzią, która zakryje wszystkie góry. Następnie wysłali gołębia, a potem jastrzębia, aby sprawdzić, czy ziemia już wyschła.
Według legendy skandynawskiej, gdy Odyn i jego bracia zabili Ymira, pierwszego olbrzyma lodowego, jego krew wywołała wielką powódź na ziemi. Inni olbrzymi, Belgermir i jego żona, uratowali się w wydrążonym pniu drzewa albo w drewnianej skrzyni. Motyw krwawego potopu jest również obecny w mitologii egipskiej.
Jedna z legend Aborygenów mówi o człowieku imieniem Gajara, który wraz z rodziną przeżył globalny potop na tratwie. Następnie wysłał on ptaki, aby zobaczyć, czy wody opadły. Po złożeniu przez Gajarę ofiary z kangura bóg Ngadja umieścił na niebie tęczę, aby zatrzymać chmury burzowe11.
W mitologii inkaskiej stwórca świata Wirakocza postanowił zniszczyć wszystkich nieposłusznych olbrzymów za pomocą potopu. Tylko dwóch olbrzymów, znajdujących się na łodzi, przetrwało kataklizm. Następnie Wirakocza stworzył zwierzęta, a z gliny uczynił istoty ludzkie.
Czasem podnosi się zarzut, że legendy o potopie powstały z powodu lokalnych wydarzeń powodziowych. Jednak wszystkie wspomniane legendy, nawet te wyznawane przez ludy żyjące na pustyni, mówią o globalnym potopie, który zakrył wszystkie lądy12. Czyżby więc ogólnoświatowy potop naprawdę miał miejsce, jak wierzyli starożytni?
Legendy o pomieszaniu języków
Choć mniej powszechne, na całym świecie można również spotkać legendy o zróżnicowaniu języków ludzi. Niektóre z nich zawierają nawet wzmiankę o wielkiej wieży sięgającej do nieba. Legenda z Birmy mówi, że po potopie ludzie zbudowali wysoką pagodę. Jednak ich bóg zstąpił, aby w złości pomieszać ich języki i rozproszyć po ziemi13.
Podobne legendy są obecne też w indyjskiej prowincji Asam (plemię Mikir/Karbi) czy na wyspie Hao w Polinezji Francuskiej. Inne wersje nie wspominają o wieży. Na przykład w mitologii greckiej ludzie mówili jednym językiem, dopóki bóg Hermes, w ramach żartu, nie pomieszał ich języków. Zaś w mitologii inkaskiej bóg Wirakocza, który po potopie znów stworzył ludzi z gliny, dał im różne języki i rozproszył po świecie14.
Sumeryjska lista królów i Księga Rodzaju
Księga Rodzaju wymienia niektórych ludzi żyjących przed potopem z imienia. Podobnie czyni tak zwana sumeryjska lista królów. Jest to lista mitycznych i historycznych władców dawnego Sumeru, którym przypisane są okresy panowania. Pierwsze fragmenty listy wspominają o ośmiu królach, którzy żyli przed potopem. Co jednak ciekawe, tym królom przypisano wręcz niemożliwie długie okresy panowania. Na przykład pierwszy król Alulim miał panować aż 28,8 tys. lat, zaś trzeci król Enmenluanna aż 43,2 tys. lat!15.
Sama koncepcja królów przedpotopowych jest bardzo podoba do listy dziesięciu biblijnych patriarchów żyjących przed potopem. Owi patriarchowie też mieli żyć długo, ale nie aż tak jak królowie z sumeryjskiej listy królów. Większość patriarchów przed potopem żyła ponad 900 lat, ale nigdy nie dożyli 1000 lat. Niemniej nadal jest to dużo więcej niż nasze 70-80 lat życia czy nawet 100. Ponadto jeśli nie liczyć Adama (pierwszego człowieka) i Noego (bohatera, który przeżył potop), to liczba ośmiu pozostałych patriarchów pasuje do listy ośmiu przedpotopowych królów16.
Wydaje się, że to wszystko to tylko mity. Ale jeżeli starożytne ludy miały rację i potop faktycznie nawiedził ziemię, to czy mamy do czynienia z nieznanym okresem w dziejach świata?
Kim mogli być ludzie przedpotopowi?
Być może naprawdę doszło do potopu, tak jak mówi Biblia17. Według Pisma Świętego Bóg stworzył Adama i Ewę, którzy zgrzeszyli i zostali wypędzeni z raju. Jednak dali oni początek nowym pokoleniom. Niektórzy ludzie, jak Kain i Lamech, wybrali ścieżkę arogancji i zła. Z czasem zaczęło się rodzić więcej ludzi, którzy dokonywali jeszcze więcej zła na ziemi. I to z powodu rozprzestrzeniającego się zła Bóg postanowił zesłać potop, ratując przy tym Noego i jego rodzinę.
Tyle mówi nam Pismo Święte i pośrednio wskazują na to również starożytne legendy. Współcześni naukowcy uważają te opowiadania za mity, baśnie i nic poza tym. A może to właśnie starożytne cywilizacje lepiej znały swoją własną historię?
Adrian Zarański
1 Zob. C. Wieland, All at once, „Creation”, 2008, nr 31 (1), s. 16. 2 Zob. J.J. Mark, Sumer [w:] World History Encyclopedia, 28.04.2011. 3 Zob. tenże, Ancient Egypt [w:] World History Encyclopedia, 2.09.2009. 4 Zob. tenże, Indus Valley Civilization [w:] World History Encyclopedia, 7.10.2020. 5 Zob. Andean and Chavin Civilizations, Khan Academy. 6 Zob. C. Brahic, Riding with the first cowboys — in 3500 BC, „New Scientist”, 5.03.2009. 7 Zob. A. Gibbons, Trail of Tools Reveal Modern Humans’ Path Out of Africa, „National Geographic”, 24.02.2015. 8 Zob. A. Hunter, The Migration of Homo Sapiens, 17.03.2021. 9 Zob. M. White, Flood Legends, „Answers Magazine”, 2007 (2), s. 18-20. 10 Zob. Worldwide Flood Legends, „Answers Magazine”, 2016 (4), s. 46-47. 11 Zob. The Flood, „Creation”, 4 (3), 1981, s. 9-12. 12 Zob. D. Landis, The Genius of Ancient Man, Master Books, 2012, s. 75-76. 13 Zob. tamże, s. 77. 14 Zob. T. Lacey, D. Hodge, What About Creation, Flood, and Language Division Legends? [w:] The New Answers Book 4, 2013. 15 Zob. R. López, The Antediluvian Patriarchs
and the Sumerian King List, „Journal of Creation”, 12 (3), 1998, s. 347-357. 16 Zob. tamże. 17 Zob. Rdz 7-8.
[Linki źródłowe do przypisów można znaleźć pod tym artykułem na stronie: https://ewolucjamyslenia.pl].
