Resweratrol jest cennym polifenolem z grupy flawonoidów, wpływa bowiem na przedłużenie życia i chroni przed chorobami degeneracyjnymi. Ma właściwości kardioprotekcyjne, przeciwnowotworowe i przeciwzapalne.
Resweratrol jest produkowany w roślinach w reakcji na infekcje grzybicze, uszkodzenie tkanek, działanie promieniowania UV. Występuje głównie w czerwonych winogronach, a także w orzeszkach ziemnych i owocach jagodowych. Do tej pory przeprowadzono ponad 4000 badań na ludziach z użyciem resweratrolu.
Aktywator sirtuin
Epokowym odkryciem ostatnich lat w biologii molekularnej i genetyce, które pomogło w dużym stopniu zrozumieć proces starzenia, było odkrycie białek sirtuinowych i zrozumienie ich funkcji w epigenetycznej regulacji ekspresji genów. Sirtuny decydują o tym, jak nasz organizm zachowuje się pod wpływem diety, aktywności fizycznej, stresu i innych czynników środowiskowych. Badania te zostały zapoczątkowane ponad 20 lat temu w MIT pod kierunkiem profesora Leonarda Guarante. Ich obiektem były najpierw drożdże (Saccharomyces cerevisiae). Ustalono wtedy gen odpowiedzialny za długość życia komórek drożdży — SIRT2 (silent information regulator number 2), którego stymulacja pozwalała oddalać w czasie moment śmierci badanych komórek. Obecność podobnych genów została ustalona u następnych badanych organizmów, w tym u ssaków. Geny sirtuinowe są matrycą do produkcji białek sirtuinowych, te natomiast mają aktywność enzymatyczną i są regulatorami wielu innych genów, przez co mogą mieć wpływ na wszystkie aspekty życia komórkowego, a następnie całego organizmu.
Inna grupa badaczy — pod kierunkiem Davida Sinclaira, profesora genetyki z Harvard University Medical School — odkryła, że pewna substancja aktywuje gen długowieczności sirtuiny i odgrywa zasadniczą funkcję w przebiegu procesów istotnych dla tempa starzenia się komórek. Tą substancja jest resweratrol, który zwiększa aktywność mitochondriów, czyli „dostawców” energii dla komórek. Jak ocenił profesor Sinclair, „w historii farmaceutyków nigdy nie było leku, który wiąże się z białkiem, aby przyspieszyć jego działanie w sposób, w jaki resweratrol aktywuje SIRT1”. Wyniki swoich badań naukowcy opublikowali w 2013 roku w piśmie „Cell”, wykazując, że dzięki temu prostemu naturalnemu związkowi byli w stanie w ciągu tygodnia odwrócić proces starzenia u zwierzęcia laboratoryjnego. Badane tkanki dwuletniej myszy (65 lat ludzkich) zostały doprowadzone do stanu, w jakim są tkanki sześciomięsięcznego zwierzęcia (20 lat ludzkich).
Kilka lat później zupełnie przypadkowo odkryto również, że sama stymulacja sirtuin nie wystarcza i mysz, która miała dużą ilość tych białek, nie żyła dłużej od innych myszy. Aktywność sirtuin zależy bowiem bezpośrednio od ilości NAD+ w komórce, zatem niezbędne wydaje się podniesienie poziomu NAD+ w organizmie, o czym można przeczytać w poprzednim numerze „Znaków Czasu”.
Ochroniarz serca i naczyń
Głównymi przyczynami chorób układu sercowo-naczyniowego są nieprawidłowy sposób żywienia, mała aktywność fizyczna i palenie tytoniu. Początkowym etapem rozwoju choroby jest uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych wyściełającego tętnice oraz nadmiar złego cholesterolu LDL. Tworzenie się blaszki miażdżycowej prowadzi do zmniejszenia elastyczności naczyń i zwężenia ich światła. Resweratrol działa ochronnie poprzez hamowanie agregacji płytek krwi, powstrzymuje proces zapalny, zmniejsza podatność lipoprotein LDL na oksydację. Ale działa nie tylko prewencyjnie — bierze udział w jeszcze jednej, bardzo istotnej reakcji, w wyniku której naczynia krwionośne się rozszerzają, ponieważ stymuluje syntezę tlenku azotu (NO), który ma właściwości przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne i antypłytkowe.
W ostatnich badaniach wykazano, że w odpowiednich stężeniach resweratrol chroni komórki przed apoptozą w stanach niedokrwienia mięśnia sercowego, w komorowych zaburzeniach rytmu oraz podczas niedokrwienia mózgu.
Zatrzymać raka
Resweratrol odgrywa ważną rolę nie tylko w zapobieganiu chorób nowotworowych, ale również w trakcie ich terapii. Wykazuje zdolność hamowania nowotworu na każdym etapie jego powstawania. Jest silnym antyutleniaczem, działa antymutagennie, pobudza aktywność enzymów, które uczestniczą w unieszkodliwianiu kancerogenów i ułatwiają ich usunięcie z organizmu. Niektóre badania naukowe wykazały, że ten polifenol uwrażliwia komórki nowotworowe na stosowane leki.
Pokonać otyłość, cukrzycę, alzheimera
Zespół naukowców z Uniwersytetu w Maastricht udowodnił w 2011 roku, że resweratrol naśladuje w organizmie efekt niskokalorycznej diety, co ułatwia utratę wagi. Substancja ta uczestniczy w regulacji metabolizmu lipidów oraz glukozy. Oddziałuje na transporter glukozy GLUT 4, przez co zwiększa jej wychwytywanie. Wzmaga lipolizę w tkance tłuszczowej przez wpływ na białko sirtuinę 1.
Korzystne działanie resweratrolu udowodniono w badaniach na zwierzętach, u których po podaniu dużych dawek polifenolu zaobserwowano zmniejszenie masy ciała. W ciągu roku zauważono u nich wzrost podstawowej przemiany materii i spadek wagi.
Badania naukowe potwierdzają korzystny wpływ resweratrolu w walce z cukrzycą typu II. Zwiększa on wrażliwość komórek na insulinę i zmniejsza stężenie glukozy we krwi. Odpowiada także za zmianę ekspresji genów powodujących wychwyt insuliny oraz obniżenie stresu oksydacyjnego. Korzystne właściwości resweratrolu potwierdzają badania prowadzone na pacjentach chorych na cukrzycę. Regularna podaż tego związku przez trzy miesiące spowodowała istotny spadek hemoglobiny glikowanej, co wskazuje na trwałe obniżenie poziomu glikemii.
Korzystne właściwości resweratrolu wykazano także w leczeniu schorzeń układu nerwowego. Ze względu na właściwości neuroprotekcyjne i przeciwutleniające znajduje zastosowanie w leczeniu chorób Alzheimera czy Parkinsona.
Mit czerwonego wina
Czy czerwone wino jest rozwiązaniem problemu? Czy jego picie dostarczy nam potrzebnej dawki resweratrolu, jak chcieliby niektórzy? Oczywiście nie! Nawet nie zbliża się do ilości istotnej klinicznie. Choć nie ma dokładnej rekomendowanej dawki tej substancji, przyjmuje się, że powinna ona wynosić od 200 do 400 mg na dobę. Tymczasem wina czerwone zawierają od 0,03 do 1,07 mg resweratrolu w 150 ml (wina białe zawierają go zaledwie 0,01–0,27 mg w 150 ml). Zatem, biorąc pod uwagę ilość resweratrolu w czerwonym winie, trzeba by wypijać ok. 40 szklanek wina dziennie, aby uzyskać choć 20 mg resweratrolu z diety. Z badań wynika, że potrzebujemy minimum 25 mg resweratrolu, aby aktywować SIRT1. Dlatego w przypadku tej substancji najkorzystniej jest ją suplementować.
Kuzyn pterostliben
Uwagę naukowców przykuł ostatnio spokrewniony z resweratrolem związek — pterostilben, którego korzyści są podobne, ale przyswajalność czterokrotnie wyższa. Jego głównym źródłem są czarne jagody, a także borówka amerykańska.
Doświadczenia wykazały, że pterostilben wpływa korzystnie na geny związane z odtruwaniem organizmu, ochroną przeciwnowotworową, spalaniem tłuszczu, pracą mitochondrów oraz neuronów i włókien mięśniowych.
Pterostilben jest trzykrotnie silniejszy od resweratrolu jako związek przeciwzapalny. Mechanizm jego działania opiera się na hamowaniu produkcji prostaglandyny PGE2 — hormonu tkankowego, będącego silnym promotorem stanu zapalnego.
Znaczące różnice pomiędzy działaniem resweratrolu i pterostilbenu zaobserwowano szczególnie w kontekście ochrony przeciwstarzeniowej mózgu. Badania podejmowane na szczurach i myszach dowiodły, że pterostilben lepiej od resweratrolu chroni mózgi gryzoni przed utratą funkcji poznawczych i zachowawczych oraz rozwojem choroby Alzheimera. Związek ten wykazuje też aktywność przeciwlękową.
Zarówno resweratrol, jak i pterostilben charakteryzują się bardzo korzystnym wpływem na zdolność uczenia się oraz pamięć. Suplementacja pterostilbenem wywołała odwrócenie deficytu poznawczo-behawioralnego u starych szczurów. Poprawa pamięci zwierząt była ściśle związana z aktywacją mózgowych białek sygnalizacyjnych w hipokampie.
Pterostilben w żywności pochodzenia roślinnego występuje w ilościach śladowych. Przykładowo typowa filiżanka jagód zawiera tylko ok. 20 mikrogramów tego związku. Uważa się jednak, że nawet te niewielkie ilości, zapewniają korzystne działanie na organizm.
Katarzyna Lewkowicz-Siejka
