Czy potop miał zasięg ogólnoświatowy?

„Wody zaś wzbierały coraz bardziej nad ziemią, tak że zostały zakryte wszystkie wysokie góry, które były pod niebem. Na piętnaście łokci wezbrały wody ponad góry, tak że zupełnie zostały zakryte” — Księga Rodzaju 7,19-20.

Tradycyjna interpretacja rozdziałów 6-9 Księgi Rodzaju potwierdza globalny zasięg potopu opisanego w tej księdze, ale w nowożytnych czasach zasugerowano różne teorie lokalnego potopu, które zawężają go do określonego geograficznego regionu w Mezopotamii, nad Morzem Czarnym czy w innych miejscach. Teorie lokalnego potopu opierają się głównie na naukowych argumentach, które wskazują pozornie trudne problemy geologiczne związane z globalnym potopem. Argumenty te z reguły zakładają jednolitość historii geologicznej ziemi. Jednak liczne współczesne badania naukowe dostarczają coraz więcej dowodów na potopowy katastrofizm (katastroficzne zmiany, które nastąpiły w wyniku potopu), a nie geologiczny uniformitaryzm¹.

Dowody globalnego potopu

Jedynie tradycyjne zrozumienie rozdziałów 6-9 Księgi Rodzaju, jako opisu globalnego potopu, oddaje pełną sprawiedliwość biblijnym danym. Wiele wątków biblijnych dowodów zbiega się, potwierdzając globalny zasięg potopu.

• Wszystkie istotne tematy w rozdziałów 1-11 Księgi Rodzaju (stworzenie, upadek, plan odkupienia, rozprzestrzenienie się grzechu) mają zasięg powszechny i wymagają powszechnego sądu w postaci potopu.

• Linie genealogiczne od Adama² i Noego³ mają charakter ekskluzywny, wskazujący, że Adam był ojcem całej ludzkości przed potopem, zaś Noe był ojcem całej ludzkości po potopie, co jasno wskazuje, że cała ludzkość na ziemi poza arką Noego zginęła w potopie.

• To samo ogólne błogosławieństwo „rozradzajcie się i rozmnażajcie się” zostało dane zarówno Adamowi, jak i Noemu⁴, co wskazuje, że Noe jest „nowym Adamem” mającym zaludnić świat, podobnie jak uczynił to pierwszy Adam.

• Boże przymierze i znak tęczy⁵ są powiązane z zasięgiem potopu, a więc gdyby potop był lokalny, przymierze to miałoby jedynie lokalny zasięg.

• Wartość Bożej obietnicy⁶ jest zależna od ogólnoświatowego zasięgu potopu — jeśli potop był tylko lokalny, to znaczy, że Bóg łamie swoją obietnicę za każdym razem, gdy dochodzi do lokalnych powodzi.

• Powszechność potopu jest podkreślona przez ogromne rozmiary arki⁷ i wyraźnie zaakcentowaną konieczność ocalenia w arce wszystkich gatunków zwierząt i roślin⁸. Ogromna arka wypełniona przedstawicielami ludzkości i wszystkich lądowych zwierząt i roślin nie byłaby konieczna, gdyby potop był lokalny — wystarczyłoby, gdyby Noe i jego rodzina oraz zwierzęta udali się w inne miejsce na ziemi.

• Zakrycie przez wodę „wszystkich wysokich gór” przedpotopowego świata (które nie były tak wysokie jak współczesne, istniejące po potopie, wypiętrzone łańcuchy górskie) na co najmniej 15 łokci⁹ nie mogło być wynikiem jedynie lokalnego potopu, gdyż woda rozlewa się w miarę równo po powierzchni całego globu.

• Długi czas trwania potopu (Noe przebywał w arce ponad rok¹⁰) ma sens jedynie w przypadku globalnego potopu.

• Nowotestamentowe fragmenty dotyczące potopu wskazują wyraźnie na jego ogólnoświatowy zasięg (np. „zmiótł wszystkich”¹¹; „wytracił wszystkich”¹²; „również starożytnego świata nie oszczędził (…) zesławszy potop na świat bezbożnych”¹³; Noe „wydał wyrok na świat”¹⁴.

• Nowotestamentowa symbolika potopu zakłada globalny zasięg potopu i jest od niego zależna w teologicznej argumentacji, opisując nadchodzący globalny sąd, jaki dokona się przez ogień¹⁵.

Terminologia potopu

Wśród najważniejszych biblijnych dowodów globalnego potopu znajdują się liczne uniwersalne terminy i wyrażenia w rozdziałach 6-9 Księgi Rodzaju, wskazujące na globalny zasięg potopu¹⁶.

• Hebrajskie słowo mabbul (potop, powódź), występujące 12 razy w Księdze Rodzaju i raz w Księdze Psalmów¹⁷, jest w Starym Testamencie zarezerwowane wyłącznie dla potopu z Księgi Rodzaju, oddzielając w ten sposób potop z Księgi Rodzaju od lokalnych powodzi i nadając mu globalny kontekst.

• Słowo „ziemia”¹⁸ bez żadnego ograniczającego opisu nawiązuje do tego samego słowa użytego w opisie stworzenia¹⁹.

• Wyrażenie „na całej ziemi”²⁰ jest echem takiego samego wyrażenia w globalnym kontekście stworzenia²¹.

• Wyrażenie „powierzchnia ziemi”²², paralelne z wyrażeniem „na całej ziemi”²³, łączy się z jego użyciem w kontekście globalnego stworzenia²⁴.

• Wyrażeniu „wszelkie ciało” (występującemu 13-krotnie w rozdziałach 6-9 Księgi Rodzaju) towarzyszą inne wyrażenia, które nawiązują do globalnego stworzenia zwierząt i człowieka²⁵, na przykład: „w którym jest dech życia”²⁶, „wszystko, co miało w nozdrzach tchnienie życia”²⁷.

• Wyrażenia „z wszelkich istot żyjących”²⁸ oraz „wszelkie istoty, które uczyniłem”²⁹, odnoszą się bezpośrednio do stworzenia.

• Wyrażenie „wszelkie istoty” (hebr. kol hajqum)³⁰ jest jednym z najszerszych terminów dostępnych hebrajskiemu pisarzowi dla wyrażenia całości życia.

• Wyrażenie „na suchym lądzie”³¹ wskazuje globalny zasięg potopu, ale wyjaśnia, że ta ogólnoświatowa zagłada dotyczyła tylko zwierząt lądowych.

• Wyrażenie „pod niebem”³² ma zawsze znaczenie ogólnoświatowe w innych miejscach Pisma Świętego³³, w przeciwieństwie do samego słowa „niebo”, które może mieć znaczenie lokalne³⁴.

• Wyrażenie „źródła wielkiej otchłani” (hebr. Fhom)³⁵ nawiązuje do słowa „głębia” oznaczającego ogólnoświatowy ocean (fhom) z Księgi Rodzaju 1,2.

Wiele powiązań z globalnym stworzeniem opisanym w rozdziałach 1-2 Księgi Rodzaju wskazuje, że potop jest eschatologicznym, stopniowym, globalnym odwróceniem stworzenia, po którym następuje stopniowe globalne „odtworzenie”. Trudno sobie wyobrazić, by biblijny autor mógł użyć jeszcze mocniejszych wyrażeń niż te, których użył, by wskazać globalny zasięg potopu opisanego w Księdze Rodzaju. 

Richard M. Davidson

¹ Zob. H.G. Coffin i in., Origin by Design, Hagerstown 2005; H. Morris i J. Whitcomb, The Genesis Flood: The Biblical Record and Its Scientific Implications, Filadelfia 1961; A. Roth, Origins: Linking Science and Scripture, Hagerstown 1998. ² Zob. Rdz 4,17-26; 5,1-31. ³ Zob. Rdz 10,1-32; 11,1-9. ⁴ Zob. Rdz 1,28; 9,1. ⁵ Zob. Rdz 9,9-18. ⁶ Zob. Rdz 9,15; Iz 54,9. ⁷ Zob. Rdz 6,14-15. ⁸ Zob. Rdz 6,16-21; 7,2-3. ⁹ Zob. Rdz 7,19-20.
¹⁰ Zob. Rdz 7,11-8,14. ¹¹ Mt 24,39. ¹² Łk 17,27. ¹³ 2 P 2,5. ¹⁴ Hbr 11,7. ¹⁵ Zob. 2 P 3,6-7. ¹⁶ Zob. R.M. Davidson, The Genesis Flood Narrative: Crucial Issues in the Current Debate, „Andrews University Seminary Studies”42.1 (2004), s. 49-77. ¹⁷ Zob. Rdz 6,17; 7,6-7.10.17; 9,11.15.28; 10,1.32; 11,10; Ps 29,10. ¹⁸ Rdz 6,12-13.17. ¹⁹ Zob. Rdz 1,1-2.10. ²⁰ Rdz 7,3; 8,9. ²¹ Zob. Rdz 1,29. ²² Rdz 7,4.22-23; 8,8. ²³ Rdz 8,9. ²⁴ Zob. Rdz 2,6. ²⁵ Zob. Rdz 1,24.30; 2,7. ²⁶ Rdz 6,17; 7,15. ²⁷ Rdz 7,21-22. ²⁸ Rdz 6,19; 9,16. ²⁹ Rdz 7,4. ³⁰ Rdz 7,4.23. ³¹ Rdz 7,22. ³² Rdz 7,19. ³³ Zob. Wj 17,14; Pwt 4,19. ³⁴ Zob. 1 Krl 18,45. ³⁵ Rdz 7,11; 8,2.

[Przedruk z Interpretując Pismo Święte. Biblia w pytaniach i odpowiedziach pod red. G. Pfandala, w tłum. Jarosława Kauca, Wydawnictwo „Znaki Czasu”, Warszawa 2015]