Druga podróż była dłuższa niż pierwsza — przebiegała przez Syrię, tereny dzisiejszej Turcji, Grecję i ponownie Turcję, skąd Paweł morzem powrócił do Antiochii Syryjskiej.
W drugą podróż misyjną (lata 50-52) apostoł Paweł udał się z Sylasem. Później do nich dołączyli Tymoteusz i Łukasz. Tym razem do Azji Mniejszej udali się lądem. Wyruszyli z Antiochii Syryjskiej na północ do Cylicji, w rodzinne strony Pawła, który urodził się w Tarsie. Po drodze odwiedzali już istniejące gminy chrześcijańskie. Prawdopodobnie istniał także zbór chrześcijański w Tarsie, o czym może świadczyć tekst z Dz 15,41, gdzie czytamy, że apostoł przemierzał wtedy Syrię i Cylicję. Później Paweł z Sylasem przyszli do Derbe i Listry. Sprawozdanie biblijne mówi, że „był tam pewien uczeń imieniem Tymoteusz, syn Żydówki, która przyjęła wiarę, i ojca Greka. Bracia z Listry dawali o nim dobre świadectwo. Paweł postanowił zabrać go z sobą w podróż. Obrzezał go jednak ze względu za Żydów, którzy mieszkali w tamtejszych stronach. Wszyscy bowiem wiedzieli, że ojciec jego był Grekiem. Kiedy przechodzili przez miasta, nakazywali im przestrzegać postanowień powziętych w Jerozolimie przez Apostołów i starszych. Tak więc utwierdzały się Kościoły w wierze i z dnia na dzień rosły w liczbę. Przeszli Frygię i krainę galacką, ponieważ Duch Święty zabronił im głosić słowo w Azji. Przybywszy do Myzji, próbowali przejść do Bitynii, ale Duch Jezusa nie pozwolił im, przeszli więc Myzję i zeszli do Troady”1.
Troada to kraina, w której znajdowała się antyczna Troja, znana z utworów Homera. Troja (inna nazwa: Ilion) w starożytności była miastem położonym u zachodnich wybrzeży Azji Mniejszej nad rzeką Skamander. Dzisiaj tam, na tureckim wzgórzu Hisarlık, w pobliżu wsi Tevfikiye, w prowincji Çanakkale, znajduje się stanowisko archeologiczne.
To państwo-miasto jest szczególnie znane z wojny opisanej w starogreckim poemacie epickim Iliada, napisanym przez Homera. Odniesienia do Troi można znaleźć także w innym eposie Homera — Odysei. Homerycka legenda o Troi została wykorzystana przez rzymskiego poetę Wergiliusza w jego poemacie epickim Eneida. Według legendy miasto to zostało zdobyte za pomocą podstępu z koniem trojańskim.
Pierwsze badania na tym terenie przeprowadził w latach 1871-1894 niemiecki archeolog Heinrich Schliemann. Odkryto na wzgórzu pozostałości dziewięciu miast zakładanych w tym samym miejscu. Późniejsze badania z udziałem Carla Blegena w latach 1932-1938 przyniosły pierwsze poważne opracowanie naukowe. W roku 1989 pracę na tym terenie rozpoczęła misja Manfreda Korfmanna z Tybingi.
Opisana w Iliadzie Troja była najprawdopodobniej szóstym lub siódmym miastem zbudowanym na wzgórzu Hisarlık. Została zburzona w połowie XIII wieku p.n.e. albo na początku XII wieku p.n.e. Niektórzy uczeni identyfikują Troję z miastem nazwanym przez Hetytów Wilusa. Ostatnie miasto, czyli Troja nr IX, zostało założone przez cesarza rzymskiego Oktawiana Augusta w I wieku n.e. i upadło ostatecznie 300 lat później w czasach Bizancjum.
Wszystko wskazuje na to, że Paweł pozyskał tam nowych chrześcijan. W Troi dołączył do zespołu misyjnego lekarz o imieniu Łukasz, późniejszy historyk Kościoła, autor jednej z Ewangelii i Księgi Dziejów Apostolskich. W Troadzie „w nocy miał Paweł widzenie: jakiś Macedończyk stanął [przed nim] i błagał go: «Przepraw się do Macedonii i pomóż nam!»”2. Paweł posłuchał wezwania i razem ze swoimi towarzyszami udali się do Europy. O ich działalności w Grecji pisałem w „Znakach Czasu” 11/2018.
W drodze powrotnej zatrzymali się w Efezie. Było to ważne miasto, w czasach Pawła Efez był stolicą rzymskiej prowincji Azji. Znajdowała się tam świątynia bogini Artemidy, jeden z siedmiu cudów starożytnego świata. Paweł zatrzymał się krótko w tym mieście, obiecując Żydom, że przybędzie na dłużej.
W tym czasie „pewien Żyd, imieniem Apollos, rodem z Aleksandrii, człowiek uczony i znający świetnie Pisma przybył do Efezu. Znał on już drogę Pańską, przemawiał z wielkim zapałem i nauczał dokładnie tego, co dotyczyło Jezusa, znając tylko chrzest Janowy. Zaczął on odważnie przemawiać w synagodze. Gdy go Pryscylla i Akwila usłyszeli, zabrali go z sobą i wyłożyli mu dokładnie drogę Bożą. A kiedy chciał wyruszyć do Achai, bracia napisali list do uczniów z poleceniem, aby go przyjęli. Gdy przybył, pomagał bardzo za łaską [Bożą] tym, co uwierzyli. Dzielnie uchylał twierdzenia Żydów, wykazując publicznie z Pism, że Jezus jest Mesjaszem”3. Wspominam o tym dlatego, że Pryscylla i Akwila byli bliskimi przyjaciółmi apostoła Pawła, który za ich pośrednictwem miał wielki wpływ na Apollosa.
Bernard Koziróg
1 Dz 16,1-8. 2 Dz 16,9. 3 Dz 18,24-28.
