W połowie VI wieku p.n.e. Babilonia stała się ważnym ośrodkiem żydowskim. Już wcześniej prorok Jeremiasz nawoływał, aby jego rodacy uprowadzeni do Babilonu ułożyli tam sobie życie najlepiej, jak potrafią.
Po deportacji mieszkańców Judy Babilończycy nie sprowadzili na ziemię judzką obcych osiedleńców, jak to uczynili Asyryjczycy w przypadku państwa północnego [Izraela — dop. red.]. Juda stała się jedną z prowincji babilońskich, gdzie w Mispie rezydował namiestnik Gedaliasz. Zanim jednak zaczął na nowo organizować życie w zniszczonym kraju, został podstępnie zamordowany przez członka rodziny królewskiej Ismaela, syna Netaniasza. To spowodowało, że reszta ludności judzkiej, która tam pozostała, uciekła do Egiptu, uprowadzając ze sobą proroka Jeremiasza1.
W połowie VI wieku p.n.e. ośrodkiem żydowskim stała się Babilonia, gdzie ludzi pochodzących z Judy zaczęto nazywać Żydami. Już wcześniej Jeremiasz nawoływał, aby jego rodacy osiedlali się w Babilonii na stałe i ułożyli tam sobie życie najlepiej, jak potrafią. Żydzi zamieszkiwali głównie miasta i wioski wzdłuż rzeki-kanału Kebar i traktowani byli dobrze przez Babilończyków. Pojmany przez Nabuchodonozora przedostatni król judzki Jehojachin został zwolniony przez króla Amelu-Marduka i zajął miejsce przy stole królewskim, otrzymując jednocześnie dożywotnią pensję. Tytułowano go również królem Judy. Z racji swego stanowiska przewodniczył radzie starszych, która zajmowała się sprawami wygnańców. Ci nabywali nieruchomości, niektórzy posiadali niewolników. Inni byli żołnierzami i oficerami w armii babilońskiej, zajmowali stanowiska w administracji królewskiej, wielu dzierżawiło grunty królewskie. Jeszcze inni odgrywali dużą rolę w działalności finansowej. Na przykład do rodziny Muraszu należał największy w mieście Nippur prywatny bank i dom handlowy2.
Żydom pozwolono zachować własne obrzędy religijne i obyczaje. W przeciwieństwie do przodków żyjących w swojej ojczyźnie, których bardzo pociągały wierzenia kananejskie, Żydzi w Babilonii odseparowali się od obcych wierzeńi kultów. W tym czasie swoją działalność profetyczną pełnił prorok Ezechiel, deportowany do Babilonii w roku 597. Mieszkał tam w miejscowości Tel-Abib położonej w pobliżu kanału Kebar. Pięć lat później rozpoczął swą misję prorocką, którą kontynuował mniej więcej do 570 roku.
„Judejczycy przebywający w Babilonii posiadali pokaźny zbiór hebrajskich zwojów sakralnych, z których z biegiem czasu powstał kanon ksiąg Starego Testamentu. Te święte pisma stanowiły ważne ogniwo łączące duchowo przeszłość narodową Izraela jako całości z zapowiedzią i obiecaną Żydom przyszłością. Księgi święte podtrzymywały takżeu Żydów świadomość odrębności narodowej i religijnej niepozwalającej na rozpłynięcie się elementu izraelskiegow środowisku nieżydowskim. Pisma te były odczytywane przez starszych lub kapłanów wygnańcom podczas zgromadzeń szabatowych. W Babilonii też — w czasie szabatowych zgromadzeń — utrwaliły się formy nabożeństw,w których głównym elementem było czytanie Pism, śpiewanie psalmów i modlitw do Boga Jahwe”3.
Mówiąc o niewoli babilońskiej, nie sposób nie wspomnieć proroka Daniela, prawdopodobnie księcia z królewskiego rodu, który został uprowadzony późnym latem albo jesienią 605 roku. Po latach dostąpił na dworze babilońskim wielkich zaszczytów i godności dzięki swej niezłomnej wierze, postawie moralnej i wysokim zaletom intelektu. Nie wiadomo, jak długo Daniel piastował urząd ministra i doradcy króla babilońskiego, wiadomo jednak na pewno, że już po upadku Babilonii był pierwszym ministrem w rządzie perskim. Daniel żył aż do trzeciego roku panowania Cyrusa, osiągając wiek około 90 lat4.
Zgodnie z zapowiedziami proroczymi Babilonia została pokonana. Po śmierci Nabuchodonozora w roku 562 rządy objął jego syn Amelu-Marduk, który po trzech latach panowania został zamordowany w zamachu zorganizowanym przez stronnictwo kapłańskie. Królem został ogłoszony Neriglissar (559-556), zięć Nabuchodonozora. Po nim przez dziewięć miesięcy królem był Labasi-Marduk, także zamordowany przez stronnictwo kapłańskie. Ostatni król babiloński to Nabonid (555-539), którego współregentem został jego syn Belsazar (Baltazar). „Król Nabonid, zamiłowany więcej w archeologii, starych zabytkach, budowie świątyń i literaturze aniżeli w sprawach państwowych, a w dodatku — jako reformator religijny — dążąc do scentralizowania bóstw w Babilonie, zniechęcił do siebie ludność, stracił zaufanie u sfer wyższych i duchowieństwa oraz sympatię armii. Kiedy mocarstwom Azji Zachodniej zaczęło grozić niebezpieczeństwo ze strony Persów pod panowaniem Cyrusa, który zawładnąwszy Medią, założył nowe, silne państwo perskie, Babilończycy poczęli się pośpiesznie zbroić; ale ich król Nabonid, zamiast brać żywy udziałw organizacji obrony kraju i osobiście nią kierować, oddał dowództwo synowi Belsazarowi, a sam odbywał pielgrzymki po miejscach świętych i ściągał posągi bogów do stolicy, aby je uchronić w razie klęski od profanacji. Sam Belsazar, będąc rozpustnym niezbożnikiem i alkoholikiem, nie był w stanie utrzymać autorytetu królewskiego. Toteż oczy możnowładców, kapłanów i wodzów zwróciły się ku nowej gwieździe na horyzoncie politycznym, jaką był Cyrus(559-529), władca Medów i Persów. Belsazar został pobity pod Opisem, a następnie pod Sipparem. Do stolicy Babilonii wkroczył Cyrus w r. 539. W ten sposób, dzięki wysiłkom politycznym i przedsięwzięciom strategicznym króla Cyrusa powstało nowe olbrzymie państwo perskie ze stolicą w Suzie”5. Żydzi mogli wrócić do swojej ojczyzny.
Bernard Koziróg
1 Zob. 2 Krl 25,25; Jr 41-43. 2 Zob. M.D. Coogan, Jews in Babylon, „Biblical Archeologist”, XXXVII (1974), s. 6-12. 3A. Tschirschnitz, Dzieje ludów biblijnych, Warszawa 1994, s. 261-262. 4 Zob. K. Bulli, Księga Daniela, Warszawa 1966, s. 9.5 Tamże, s. 72-73.
