Co drugi Polak doświadczył kryzysu fizycznego lub psychicznego w wyniku lockdownu. Izolacja najgorszy wpływ ma na psychikę dzieci, osób młodych oraz samotnych. I osłabia naszą odporność.
Aż48 proc. dorosłych Polaków doświadczyło w czasie lockdownu przemęczenia i kryzysu fizycznego, z kolei 31 proc. przyznało się do kryzysu psychicznego — wynika z badań prowadzonych od marca do maja tego roku na reprezentatywnej grupie trzech tysięcy osób. Badania podsumował pod koniec października podczas konferencji online prof. Zbigniew Izdebski, kierownik Katedry Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Seksuologii na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Z jego badań wynika, że kryzysy fizyczne pokrywały się z kryzysami psychicznymi.
Izolację, a co za tym idzie ograniczoną możliwość spotykania się z rówieśnikami bardzo ciężko znoszą dzieci. Dodatkowo w wielu domach nasiliła się przemoc wobec najmłodszych. Dominika Doleszczak, konsultantka Telefonu Zaufania Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, przyznała w rozmowie z Interią, że w pierwszym okresie epidemii, od marca do czerwca, zwiększyła się liczba interwencji kryzysowych w sytuacji zagrożenia życia. Podkreśliła, że w czasie epidemii dzieci zmagają się z dużym niepokojem, na co wpływ mają przekazy medialne. Dzieci dotkliwie przeżywają też ograniczoną możliwość realizowania swoich pasji.
Doleszczak wskazała, że do telefonu zaufania dzwoni bardzo wiele dzieci z obniżonym nastrojem, zmagających się z depresją, którym trudno jest odnaleźć się w tej sytuacji. Najczęściej o pomoc zwracają się dzieci w wieku 13-15 lat. Sytuację utrudniają brak dostępu do regularnej pomocy psychologicznej oraz przerwane psychoterapie.
Grupa robocza Europejskiego Stowarzyszenia Pediatrycznego we współpracy z Unią Krajowych Europejskich Stowarzyszeń, Stowarzyszeń Pediatrycznych oraz chińskich instytucji akademickich opublikowała wyniki badań przeprowadzonych w prowincji Shaanxi. Okazuje się, że lęk separacyjny wykazują już dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Z kolei dzieci w wieku od 6 do 18 lat częściej mają problemy z uwagą i koncentracją. Natomiast we wszystkich grupach wiekowych dzieci występują: drażliwość, zmęczenie, słaby apetyt i zaburzenia snu.
Tryb nauki online, przebywanie w czterech ścianach i brak kontaktu z rówieśnikami nie pozostaje też bez wpływu na studentów. Z powodu poczucia osamotnienia i zamknięcia uczelnie odnotowują zwiększone zapotrzebowanie na oferowaną przez nie pomoc psychologiczną. Problemy z kondycją psychiczną zgłaszają także dydaktycy. Dr Agata Rudnik, zastępca dyrektora Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego, przyznała w rozmowie z Polską Agencją Prasową, że studenci są coraz bardziej sfrustrowani, widoczne są też u nich ataki lęku, paniki czy symptomy depresji. O tym, że odcięcie młodych ludzi od możliwości tworzenia więzi społecznych działa na nich źle, mówiła też dr Joanna Stryjczyk z Centrum Pomocy Psychologicznej Uniwersytetu Warszawskiego, podkreślając, że kryzys pandemiczny nałożył się na kryzys rozwojowy wieku młodej dorosłości: „Wielu studentów wróciło na ten czas do domów rodzinnych. Nastąpiło swego rodzaju cofnięcie w czasie, bo mieli żyć już poza domem rodzinnym i uczyć się samodzielności”. Specjalny telefon kryzysowy uruchomił dla studentów Uniwersytet Medyczny w Poznaniu — można tu uzyskać pomoc w trybie pilnym. Organizowane są również grupy samopomocowe dla społeczności studenckiej.
„Obecnie ludzie doświadczają przewlekłego stresu, a w erze COVID-19 stres ten nasilił się jeszcze bardziej, co jest przyczyną problemów psychicznych u do tej pory zdrowych osób i nasilenia już tych istniejących” — ocenił dr n. med. Piotr Wierzbiński podczas webinaru „Psychospołeczne skutki COVID-19. Wpływ izolacji i pracy zdalnej na psychikę”. Zwrócił także uwagę, że odległe skutki w zakresie zdrowia psychicznego społeczeństwa po ustąpieniu obecnej sytuacji kryzysowej będą trudne do oszacowania i niewykluczone, że ujawnią się po kilku miesiącach, a nawet latach.
Psycholodzy od jakiegoś czasu podkreślają, że poczucie osamotnienia, które towarzyszy wielu osobom podczas izolacji, pogarsza dobrostan fizyczny i psychiczny. „Z wcześniejszych badań wiadomo, że osoby samotne negatywnie reagują na stresory, są dużo bardziej wyczulone na zagrożenie i mają mniejsze zdolności regulacji odpowiedzi na stres” — ocenia dr hab. Łukasz Okruszek. Z jego badań wynika, że samotni bardziej boją się, iż długotrwała izolacja wpłynie negatywnie na ich relacje z innymi i zdrowie psychiczne. Według niego problem będzie rósł wraz z przedłużającą się izolacją, a jeśli dystansowanie społeczne przedłuży się na wiele kolejnych miesięcy, nie należy problemu samotności ignorować.
Analizując różne badania, amerykański kardiolog dr Dean Ornish, doszedł do wniosku, że osamotnienie i izolacja podwyższają ryzyko przedwczesnej śmierci i rozwinięcia się pewnych chorób. Miłość, czułość i bliskie relacje, których obecnie wielu osobom, szczególnie starszym i chorym, dramatycznie brakuje, są według niego głównymi czynnikami określającymi zdrowie umysłowe, emocjonalne oraz fizyczne. W swojej książce Miłość i przetrwanie, traktującej o potężnym wpływie miłości i bliskości na proces leczenia, napisał, że „wszystko, co wspiera uczucia miłości i intymności, ma uzdrawiający wpływ; wszystko, co powoduje izolację, separację, samotność, stratę, wrogość, gniew, cynizm, depresję, odosobnienie czy inne pokrewne uczucia, często prowadzi do cierpienia, chorób oraz przedwczesnej śmierci z różnych przyczyn”. W walce z każdą chorobą bliskie i ciepłe relacje z ludźmi, silne wsparcie najbliższych oraz optymistyczne nastawienie działają jak środki odpornościowe1.
Wielu lekarzy upatruje obecnie przyczyn wyższej śmiertelności chorych na COVID-19 m.in. w ich odseparowaniu od najbliższych i braku jakiegokolwiek wsparcia, co dramatycznie pogarsza według medyków siły obronne pacjentów.
O tym, że lęk i izolacja niszczą naszą odporność przeciwwirusową, mówił również prof. Piotr Kuna, pulmonolog, alergolog, kierownik II Katedry Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, prezydent Polskiego Towarzystwa Chorób Metabolicznych i wiceprezydent Polskiego Towarzystwa Chorób Cywilizacyjnych. „Mamy dowody naukowe, że ludzie samotni mają dużo większe ryzyko zgonu z powodu COVID-19 od osób żyjących w parach lub mieszkających z rodziną. Samotność, brak czułości koszmarnie niszczy naszą odporność przeciwwirusową i to w każdym wieku” — powiedział Kuna w wywiadzie opublikowanym przez dziennik „Polska The Times”. Wieloletni dyrektor szpitala klinicznego im. Norberta Barlickiego w Łodzi krytycznie ocenił wprowadzenie lockdownu i utrudnianie dostępu do systemu medycznego pacjentom z chorobami przewlekłymi. „Wielu pacjentów ma od marca 2020 roku ograniczony dostęp do leczenia, jednostki ochrony zdrowia zbudowały bariery dla chorych. To się może teraz odwrócić przeciwko naszym pacjentom i liczba zgonów zacznie rosnąć” — powiedział Kuna, podkreślając, że lekarze nie mogą zaniedbywać swoich pacjentów i zostawiać ich bez opieki.
Środowisko medyczne nie jest zgodne co do rozmiaru zastosowanych obostrzeń. „Lekarstwo nie może być gorsze niż problem” — napisała grupa polskich lekarzy, naukowców i pracowników służby zdrowia w liście otwartym skierowanym do polskich władz oraz mediów2. Apelują oni o „zakończenie nieuzasadnionych epidemiologicznie działań i natychmiastowe przywrócenie normalnych, demokratycznych zasad funkcjonowania Państwa, struktur prawnych, wszystkich naszych swobód obywatelskich oraz przestrzegania praw człowieka”. Medycy domagają się od władz „otwartej debaty, w której wezmą udział eksperci, bez jakiejkolwiek formy cenzury” i w której „można by usłyszeć różne poglądy i opinie”. Podkreślają, że „szkody dodatkowe wyrządzone obecnie ludności będą miały większy wpływ w bliskiej i dalekiej przyszłości na całą populację niż liczba osób aktualnie ochronionych przed SARS-CoV-2”.
Katarzyna Lewkowicz-Siejka
1 Dean Ornish, Miłość i przetrwanie. Uzdrawiająca moc intymności w świetle nauki, Jacek Santorski & Co Wydawnictwo, Białystok 1998. 2https://www.petycjeonline.com/list_otwarty_polskich_lekarzy_naukowcow_i_pracownikow_suby_zdrowia_do_polskich_wadz_oraz_mediow?a=158528
