Czym jest reforma zdrowia?

1300

Badania zdrowia adwentystów dowodzą, że rzadziej chorują oni na przewlekłe choroby i dłużej żyją. Dlaczego?

Od czasu zorganizowania w drugiej połowie XIX wieku Kościół Adwentystów Dnia Siódmego opowiadał się za popularyzowaniem rad czołowej adwentystycznej reformatorki zdrowia Ellen G. White, podkreślającej rolę stylu życia w promowaniu zdrowia, szczęścia i głębokiego uduchowienia. W 1905 roku Ellen White streściła swoje rady w tej kwestii w zwięzłym zdaniu: „Czyste powietrze, światło słoneczne, wstrzemięźliwość, spokój, ćwiczenia fizyczne, właściwa dieta, używanie wody, zaufanie Bożej mocy — to prawdziwe środki lecznicze”1. Tak więc nie jest zaskakujące, że badania zdrowia adwentystów dnia siódmego od lat 50. XX wieku wykazują, że są oni w mniejszym stopniu narażeni na chroniczne choroby i mają niższą śmiertelność, nawet jeśli żyją w rejonach, gdzie ogólna zachorowalność jest wysoka2. Nauka obecnie potwierdza wagę tych XIX-wiecznych rad i ich znaczenie dla zdrowia fizycznego i psychicznego, zwłaszcza wobec epidemii chorób chronicznych w XXI wieku. Przyjrzyjmy się poszczególnym elementom reformy zdrowia i określmy, co nauka odkryła w związku z nimi.


Czyste powietrze


Złej jakości powietrze wiąże się z chorobami serca i układu krążenia (zawałami serca, wylewami, niewydolnością serca), rakiem, astmą i przedwczesną śmiertelnością. Ta sytuacja pogarsza się wraz z negatywnymi zmianami klimatu. Zielona roślinność filtruje szkodliwe substancje w powietrzu i zapewnia efekt chłodzący podczas fal upałów, przez co wywiera pozytywny wpływ na zdrowie i samopoczucie ludzi. Spacer na świeżym powietrzu w otoczeniu przyrody nie tylko sprzyja naszym płucom, ale także wywiera dobroczynny wpływ na zdrowie psychiczne, zmniejszając depresję i stres oraz poprawiając ogólne samopoczucie. Przebywanie w otoczeniu zielonej roślinności powoduje zrównoważenie funkcjonowania kory mózgowej, prowadząc do poczucia odprężenia. Zamiast myśleć o negatywnych stronach życia jesteśmy wówczas skłonni kierować myśli ku rzeczom pozytywnym.

Stres czyli ostra reakcja współczulnego układu nerwowego na zagrożenie, stał się chronicznym stanem dla wielu ludzi w świecie szybko pędzącym naprzód. W stresie oddech staje się płytszy i szybszy, ale dzięki rytmicznemu i głębokiemu oddychaniu można wyłączyć stres i przejść w stan współczulnego odprężenia. Takie oddychanie pozwala wypełnić płuca powietrzem do samego dołu, aż do przepony, dzięki czemu poprawia ogólny stan zdrowia, w tym funkcjonowanie systemu odpornościowego, a także znacząco redukuje stres. Należy dążyć do oddychania w tempie 4-6 oddechów na minutę. Oddychaj w ten sposób przez 2-5 minut, 2-3 razy dziennie, najlepiej na świeżym powietrzu w otoczeniu zieleni.


Światło słoneczne


Obok produkcji witaminy D, która jest niezbędna dla zdrowia całego organizmu (niski poziom witaminy D wiąże się z chronicznymi chorobami – otyłością, chorobami serca, wylewami krwi do mózgu, cukrzycą, rakiem, stwardnieniem rozsianym, chorobami autoimmunologicznymi, alergiami i chorobami umysłowymi, jak również złym stanem kości), światło słoneczne spełnia także ważną rolę w naszym dobowym zegarze biologicznym. Stan zwany potocznie zimową depresją (objawiający się smutkiem, przygnębieniem i chronicznym zmęczeniem) jest notowany u ludzi mieszkających na terenach, gdzie zimowe dni są bardzo krótkie, a noce długie. Przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach przez cały dzień i nieodpowiednia ilość światła słonecznego powoduje chorobę afektywną sezonową.

Oświetlenie stosowane w pomieszczeniach ma natężenie światła przeciętnie ok. 100 luksów (jednostek intensywności światła), natomiast w słoneczny dzień natężenie światła słonecznego przekracza 50 tys. luksów, a w pochmurne dni może wynosić od 1000 do 2000 luksów, zaś o wschodzie i zachodzie słońca wynosi ok. 400 luksów. Specjaliści w dziedzinie zdrowia zalecają ekspozycję na światło słoneczne o natężeniu co najmniej 10 tys. luksów przez co najmniej 30 minut dziennie. W leczeniu choroby afektywnej sezonowej stosuje się specjalne źródła światła imitujące światło słoneczne. Jednak najlepiej korzystać ze światła słonecznego ze wszystkimi jego dobrodziejstwami, takimi jak witamina D i niebieskie światło, które budzi nas rano, dodaje energii i poprawia nastrój. (W celu zmniejszenia ryzyka raka skóry należy ostrożnie korzystać ze światła słonecznego wtedy, kiedy natężenie promieniowania ultrafioletowego jest najwyższe).


Wstrzemięźliwość


Wstrzemięźliwość oznacza samodyscyplinę oraz abstynencję, czyli trzeźwość. Pragnienia pozbawione zdrowych granic prowadzą do pogłębiającego się stresu i wpływają na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne, a także przyczyniają się do niszczenia naszej planety. Wstrzemięźliwość oznacza powstrzymywanie się od alkoholu, narkotyków i szkodliwych pokarmów. Obejmuje unikanie jedzenia ponad rzeczywiste potrzeby organizmu oraz spożywania niezdrowych produktów powodujących stany zapalne w organizmie i przyczyniających się do powstawania chronicznych chorób mogących spowodować przedwczesną śmierć.

Ograniczenie kaloryczności pokarmu bez uszczuplania jego wartości odżywczej (dzięki zastosowaniu niskotłuszczowej, pełnowartościowej diety roślinnej) jest czynnikiem sprzyjającym długowieczności. Wartość kaloryczną spożywanego pokarmu można zmniejszyć na wiele sposobów, ale okresowy post jest najłatwiejszym sposobem i wydaje się tak samo efektywny jak bardziej rygorystyczne metody. Można go stosować przez powstrzymywanie się od spożywania pokarmu w ciągu 12-16 godzin każdej doby – najlepiej nie jedząc od obiadu do śniadania następnego dnia.

Jednak wstrzemięźliwość to coś więcej niż właściwe odżywianie czy post. Polega także na znalezieniu równowagi we wszystkim – na unikaniu wszelkich szkodliwych substancji i zrównoważonym używaniu tego, co dobre. Obejmuje także zarządzanie czasem pracy, służbą dla bliźnich, ruchem i wysiłkiem fizycznym, zdrowym odżywianiem i innymi rodzajami aktywności. Tak więc z pewnością dotyczy odżywiania, ale nie ogranicza się do niego.


Odpoczynek


Odpoczynek obejmuje unikanie przepracowania, odpowiednie spędzanie dni wolnych od pracy, właściwe odprężenie oraz odpowiedni czas i jakość snu. Sen jest ważny z punktu widzenia: (1) przetwarzania pozyskanych informacji i doświadczeń w celu kształtowania pamięci, (2) optymalizowania metabolizmu i zachowania właściwej masy ciała, (3) właściwego funkcjonowania systemu odpornościowego i zdrowia psychicznego, (4) ograniczenia ryzyka chorób chronicznych.

Wskutek szybkiego tempa życia i nadmiaru zajęć wielu ludzi śpi zbyt mało, a przyczynia się do tego ekspozycja na niebieskie światło w ciągu nocy. Zachód słońca i ogień mają barwę czerwono-pomarańczową i wywierają uspokajający wpływ. Współczesne źródła światła (lampy żarowe, halogenowe, diodowe) oraz nowoczesne wyświetlacze (telewizory, monitory komputerowe, smartfony) emitują niebieskie światło, które zaburza rytm dobowy, wydzielanie hormonalne (niski poziom melatoniny zwiększa ryzyko chorób nowotworowych) i sen. Nawet bardzo nikłe sztuczne światło (8 luksów) lampy nocnej może zaburzać rytm dobowy i wydzielanie melatoniny. Melatonina jest ważna dla efektywnego snu nocnego oraz dobrego nastroju i czujności w ciągu dnia.

Poziom melatoniny można chronić przez wystawienie się na jasne światło w ciągu dnia, noszenie okularów blokujących niebieskie światło oraz instalowanie na urządzeniach z wyświetlaczami oprogramowania zmieniającego niebieskie światło na czerwone i odwrotnie – stosownie do zachodu i wschodu słońca. Celem jest 7-8 godzin niezakłóconego snu w ciągu nocy.

Odpoczynek obejmuje także cotygodniowy szabat, który przypomina nam naszą potrzebę więzi ze Stwórcą i odnowienia łączności z Nim, a także rodziną i przyjaciółmi. Jest to nie tylko dzień odnowy i antidotum na stres, ale niesie także wiele dobrodziejstw zdrowotnych. Badania na Żydach świętujących szabat wskazują znacząco mniejszą śmiertelność pod koniec tygodnia – najmniejszą właśnie w sobotę, a następnie wzrastającą w niedzielę. Ten trend zaobserwowano także u Arabów w związku z ich narodowymi i religijnymi świętami. Badania na adwentystach wskazują na dobrodziejstwa wynikające ze święcenia szabatu w kwestii zdrowia fizycznego i psychicznego. Dobrodziejstwa te mają cztery źródła: religijną harmonię, religijne wsparcie, dietę i ruch3.


Ruch i wysiłek fizyczny


Ludzie, którzy ćwiczą, doświadczają wyższej jakości życia, lepszego zdrowia i rzadziej bywają hospitalizowani niż osoby prowadzące siedzący tryb życia. Ludzie, którzy regularnie ćwiczą, rzadziej chorują chronicznie, rzadziej zapadają na artretyzm i choroby układu oddechowego, rzadziej cierpią z powodu bólu stawów, są bardziej odporni na zakażenia, mają niższe ryzyko przedwczesnej śmierci oraz posiadają lepszą zdolność myślenia i zapamiętywania.

Brak aktywności fizycznej jest piątym co do znaczenia czynnikiem chorobotwórczym w zachodniej Europie – ważniejszym niż palenie tytoniu, otyłość i nadciśnienie w przypadku chorób serca. Ćwiczenia fizyczne mogą być tak samo ważne jak interwencja farmakologiczna w zapobieganiu nawrotom choroby wieńcowej, rehabilitacji po wylewie, leczeniu niewydolności serca i zapobieganiu cukrzycy. Ponadto badanie Adventist Health Study identyfikuje kluczowe czynniki stylu życia związane z wydłużeniem długości życia o 10 lat jako aktywność fizyczną, niepalenie tytoniu, regularne spożywanie orzechów, wegetarianizm i zachowywanie zdrowej masy ciała.

Dla większych efektów zdrowotnych zaleca się aktywność fizyczną przez większość dni tygodnia łącznie w ilości 150-300 minut (2,5-5 godzin) umiarkowanie intensywnego wysiłku (w przypadku intensywnego wysiłku wystarczy połowa tego czasu). 20-minutowy intensywny spacer po każdym posiłku wystarczy, by spełnić wymagania umiarkowanego wysiłku fizycznego i jednocześnie zmniejszyć poziom glukozy we krwi! Dla optymalnego zdrowia zajęcia wzmacniające mięśnie powinno się realizować co najmniej dwa razy w tygodniu. Czas spędzony na siedzeniu w typowym zachodnim stylu życia jest proporcjonalny do ryzyka przedwczesnej śmierci. Jeśli w twoim stylu życia brakuje ruchu, postaraj się po każdej godzinie siedzenia zrobić dwuminutową przerwę na umiarkowane ćwiczenia i aktywność fizyczną.


Właściwe odżywienie


Pięć niebieskich stref świata, gdzie ludzie żyją najdłużej, to: Japończycy z Okinawy, Włosi na Sardynii, Kostarykanie w Nicoji, Grecy w Ikarii i adwentyści dnia siódmego w Loma Linda. Jedną ze wspólnych cech tych grup jest spożywanie pełnowartościowej diety roślinnej obfitującej w strączkowe, pełnoziarniste produkty zbożowe, owoce, warzywa, orzechy i nasiona z bardzo niewielką ilością produktów pochodzenia zwierzęcego. W wyniku tego przedstawiciele tych grup dożywają ponad 100 lat i mają dłuższy spodziewany wiek życia oraz mniejszą śmiertelność w średnim wieku z powodu chorób powszechnie występujących w krajach zachodnich, a także niższy odsetek demencji.

W przeciwieństwie do czterech pozostałych stref, które istnieją od tysięcy lat, adwentyści w Loma Linda mieszkają w głównym nurcie północnoamerykańskiej kultury. Mimo że otacza ich środowisko, w którym dominują niezdrowe praktyki stylu życia i występuje wysoki odsetek chorób chronicznych, żyją oni 10 lat dłużej i chorują znacznie rzadziej niż ich sąsiedzi. Tak więc adwentystyczna dieta i styl życia są możliwe dla ludzi żyjących w kulturach, gdzie chroniczne choroby występują coraz częściej. W końcu pokarm zmienia nasze biologiczne „oprogramowanie” na lepsze albo na gorsze z każdym kęsem. Jedz to, co Bóg stworzył do jedzenia, w tym różnego koloru i typu rośliny, a trzymaj się od pokarmów wymyślonych przez ludzi, wysokoprzetworzonych, pełnych cukru i tłuszczu.


Woda


Ludzki organizm może przetrwać kilka tygodni bez pokarmu, ale tylko kilka dni bez wody. Woda zachowuje właściwy stan komórki, pomaga eliminować odpady przemiany materii, reguluje temperaturę ciała, smaruje stawy, sprzyja trawieniu i zapobiega zaparciom, przenosi substancje odżywcze i tlen do komórek, podtrzymuje krwiobieg, nawilża skórę i zachowuje jej strukturę oraz nawadnia błony płuc i jamy ustnej. Organizm nie może zmagazynować wody w większej ilości i traci jej około trzech litrów każdego dnia (przy upalnej pogodzie więcej) – wraz z oddechem, przez skórę, z moczem i odchodami. Odczucie pragnienia jest objawem zaczynającego się odwodnienia. Przeciętna dorosła kobieta powinna wypijać około dwóch litrów, a mężczyzna około 2,5 litra płynów (najlepiej czystej wody) każdego dnia. Więcej wody potrzeba podczas intensywnej aktywności fizycznej, w przypadku wymiotów lub biegunki, w wysokiej temperaturze otoczenia czy w ciąży.

Napoje zawierające kofeinę, takie jak herbata, kawa, napoje energetyczne i napoje gazowane działają moczopędnie, zwiększając utratę wody przez organizm i powodując odwodnienie, a zatem należy ich unikać. Spożywanie rafinowanego cukru, w tym zwłaszcza słodzonych napojów, zwiększa ilość spożywanych kalorii i sprzyja spożywaniu wysokokalorycznych produktów spożywczych o niskiej zawartości składników odżywczych, co prowadzi do niezdrowego odżywiania, nadmiernego zwiększania masy ciała i ryzyka chorób chronicznych oraz próchnicy zębów. Ocenia się, że napoje słodzone cukrem są przyczyną niemal 200 tys. zgonów rocznie na całym świecie.


Zaufanie Bożej mocy


Wiara w istnienie osobowego, transcendentnego Boga, który miłuje ludzi i troszczy się o nich, zabiega o zaspokojenie ich potrzeb, panuje i ostatecznie naprawi wszystko, ma pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne. Wiara w pochodzenie od Boga, sens życia i szczytne przeznaczenie człowieka nadaje znaczenie życiu i uwalnia od troski o przyszłość.

Zaufanie Bożej mocy wzmaga pozytywne emocje i pomaga zneutralizować negatywne emocje, dzięki czemu poprawia jakość życia i pomaga radzić sobie z negatywnymi zdarzeniami, które są postrzegane we właściwym kontekście. Ludzie wierzący w Boga mają lepsze samopoczucie, są szczęśliwsi, cechują się nadzieją, optymizmem i wdzięcznością, rzadziej doświadczają depresji, myśli samobójczych i ataków paniki, psychozy, są mniej podatni na nałogi, przestępczość i niestabilność małżeńską.


Podsumowanie


Rozwijająca się dziedzina nauki zwana epigenetyką wskazuje, że nasze życie nie jest całkowicie zdeterminowane przez geny. Mogą one być włączane i wyłączanie w zależności od sposobu odżywiania. Ten „włącznik” zwany epigenomem znajduje się na początku łańcucha DNA. Ale nie tylko dieta włącza i wyłącza geny. Tydzień braku snu może zmienić funkcjonowanie aż 711 genów, w tym odpowiadających za metabolizm, zwalczanie stanów zapalnych, odporność i przeciwdziałanie stresowi.

Zaledwie 20 minut ćwiczeń fizycznych zmienia epigenom i ekspresję genów w ludzkich komórkach mięśniowych na wiele godzin. Wystarczy 45 minut umiarkowanych ćwiczeń cztery razy w tygodniu przez trzy miesiące, by zmienić geny związane z metabolizmem energetycznym, reakcją insulinową i stanem zapalnym. Intensywny chód przez godzinę dziennie może o połowę zmniejszyć aktywność 32 genów sprzyjających tyciu.

Palenie tytoniu, stres i skażenie powietrza także wpływają na epigenom. W klasycznym eksperymencie4 pacjenci z rakiem prostaty zostali poddani zmianom stylu życia (niskotłuszczowej diecie roślinnej, aktywności fizycznej, zarządzaniu stresem i wsparciu społecznemu), a część uczestników badania stanowiła grupę kontrolną. W ciągu zaledwie trzech miesięcy 500 genów sprzyjających chorobie nowotworowej zostało wyłączonych, a 50 genów tłumiących raka zostało włączonych w grupie, w której wprowadzono zmiany.

Właściwy styl życia jest lekarstwem, a nasz Stwórca wskazuje nam za pośrednictwem nauki, jak Jego lekarstwo pozwala nam żyć pełnią życia. Nie ma w tym nic dziwnego, bo zasady te pochodzą ostatecznie od Boga. Ciało, umysł i duch współdziałają ze sobą, a co wpływa na jedno, wpływa na całą istotę.

Lillian Kent

1 Ellen G. White, Śladami Wielkiego Lekarza, Warszawa 2009, s. 80. 2 G.E. Fraser, Diet, Life Expectancy, and Chronic Disease, Nowy Jork 2003. 3 D.J. Superville i in., Sabbath Keeping and Its Relationship to Health and Well-Being, „The International Journal for the Psychology of Religion” 24, nr 3/2014, s. 241-256. 4 D. Ornish i in., Changes in Prostate Gene Expression in Men Undergoing an Intensive Nutrition and Lifestyle Intervention, „Proceeds of the National Academy of Science” 105, nr 24, 6/2008, s. 8369-8374.