Królowi Saulowi przypadło zadanie zjednoczenia wszystkich plemion izraelskich, jak również stawienia czoła wrogom Izraela, wśród których najgroźniejszymi byli Filistyni.
Saul, syn Kisza z pokolenia Beniamina, był pierwszym królem izraelskim. Panował nad Izraelem przez 22 lata w okresie od 1032 do 1010 roku p.n.e.1.
Filistyni zamieszkiwali przede wszystkim w południowej części kananejskiej równiny nadmorskiej, na urodzajnym pasie ziemi o długości około sześćdziesięciu pięciu i szerokości około trzydziestu kilometrów. Na obszarze tym wybudowali pięć silnych miast, które stanowiły niezależne królestwa. Trzy z tych miast: Aszkelon, Aszdod i Gaza, leżały przy nadmorskim szlaku komunikacyjnym. Aszkelon, który posiadał liczne studnie, mimo że nie było tam ani jednego naturalnego źródła, miał od dawna port morski. Właściwie tak jak inne porty w owych czasach była to w istocie prymitywna przystań. Miasto stanowiło kwitnący ośrodek handlowy. To samo można powiedzieć o Gazie, która dysponowała dużym potencjałem wojskowym. Nie mniej silny był Aszdod, twierdza, a zarazem prężny ośrodek handlowy. Miasto Gat, inna z fortec filistyńskich, leżało trochę dalej w głębi lądu, w miejscu zwanym Tell Gat. Podobnie był położony Ekron.
Oprócz pięciu miast istniały jeszcze inne osady filistyńskie. Wyróżniało się wśród nich położone w żyznej okolicy ludne miasto Jawne (Jamnia), które w czasach starożytnych posiadało coś w rodzaju portu. Miastem portowym było także Tell el-Kasile, usytuowane na północnym krańcu terenów zajmowanych przez Filistynów, nad rzeką Jarmuk. „Prace wykopaliskowe oraz sprawozdanie emisariusza egipskiego Wenamona dostarczyły dowodów, że miejscowość tę założyli Filistyni i że prowadzili stamtąd drogą morską korzystną wymianę handlową z położoną na północy Fenicją, współzawodnicząc energicznie z Fenicjanami o opanowanie lukratywnego handlu morskiego. Co więcej, Filistyni prowadzili nie tylko handel morski, ale także wysyłali karawany w głąb pustynnego interioru. Na rozwój tych kontaktów handlowych wpłynęło korzystne rozpoczęcie produkcji nowej, charakterystycznej odmiany ceramiki, która z początku przypominała formą wyroby ceramiczne z kręgu greckiej kultury mykeńskiej, zwłaszcza z Cypru, później jednak upodobniła się do wyrobów kananejskich i izraelskich”2.
Prawdopodobnie Jawne i Tell el-Kasile zawdzięczały swe powstanie i istnienie wspólnym staraniom władców kilku filistyńskich miast. Wiadomo również, że władcy ci odbywali co roku wspólną naradę, a ich siły zbrojne, złożone z dobrze uzbrojonych i wyszkolonych najemników, podlegały wspólnemu dowództwu. Ponadto filistyńscy feudałowie, rekrutujący się z warstwy wojowników, podporządkowali sobie miejscową ludność kananejską. Wojsko to reprezentowało tak wielką siłę dlatego, że jako jedyne na tym obszarze posługiwało się żelazem, które niedawno pojawiło się w tych krajach. Według przekazu biblijnego monopol ten polegał na tym, że Filistyni zakazywali kowalom pracować u swych izraelskich sąsiadów, a także dostarczać im broni i narzędzi żelaznych3. Nie ulega kwestii, że w miarę możliwości zakaz ten stosowali także do kananejskich miast-państw.
Niemniej Filistyni w ciągu lat, kiedy zakładali swe nowe siedziby, przyswoili sobie cywilizację kananejską i prawdopodobnie związali się z ludnością tubylczą przez małżeństwa mieszane. Z czasem nawet przestali się posługiwać swym dawnym językiem, zastępując go miejscowym dialektem kananejskim.
„Wykopaliska w Aszdod przyniosły bogate świadectwa przemieszania wielu elementów cywilizacji kananejskiej z dawną niesemicką cywilizacją filistyńskich imigrantów. I tak na przykład bogowie pochodzenia egejskiego, których kult przywędrował wraz z Filistynami do nowego kraju, otrzymali imiona bóstw kananejskich. Znaleźli się wśród nich: Dagon — dawny bóg mezopotamski, który przewodził ich panteonowi, z głównym ośrodkiem kultowym w Aszdod; Baal, któremu oddawano cześć w Ekron jako Baalzebulowi, boskiemu księciu, którego Izraelici złośliwie przezwali Baalzebubem, czyli Władcą Much; a także bogini Asztoret”4.
Filistyńskie miasta, działające w bardziej lub mniej ścisłym porozumieniu, stawały się w coraz większym stopniu silnymi formacjami militarnymi. W miarę upływu czasu ich próby ekspansji na tereny górzyste musiały doprowadzić społeczności filistyńskie do otwartego konfliktu z plemionami izraelskimi, co rzeczywiście się stało. Saul stoczył z nimi kilka wojen, ale definitywnie zostali pokonani dopiero przez króla Dawida.
Bernard Koziróg
1 Zob. 1 Sm 13,1. 2 M. Grant, Dzieje dawnego Izraela, Warszawa 1991, s. 86. 3 Zob. 1 Sm 13,19-20. 4 M. Grant, Dzieje…, s. 87.
