W ostatnim czasie naukowcy zwracają szczególną uwagę na przewód pokarmowy i jego współpracę z mózgiem.
Badacze potwierdzili, że jelitowy układ nerwowy współpracuje w sposób bardzo ścisły z mózgiem człowieka. Przewód pokarmowy „kontrolowany” jest dodatkowo przez centralny układ nerwowy. Spełnia on więc drugą ważną rolę w centrum przekazywania — wysyła ok. 90 proc. informacji docierających do mózgu, głównie przy pomocy neuroprzekaźników wytwarzanych w jelitach poprzez układ wegetatywny. Informacje te dotyczą tego, co dzieje się w przewodzie pokarmowym, a mózg po „analizie” otrzymanych danych przekazuje tylko 10 proc. informacji do jelit.
Bardzo ważną funkcją jelitowego układu nerwowego jest reagowanie na stres, sprawdzanie granic ochronnych przed truciznami, bakteriami, pasożytami, grzybami chorobotwórczymi i przekazywanie informacji o zagrożeniu do mózgu! System ten reguluje również kurczliwość i pracę wydzielniczą jelit, uczucie bólu, krążenie krwi, kontroluje migrację leukocytów i układ immunologiczny. Jest on częścią składową samodzielnego układu nerwowego i posiada część współczulną, przywspółczulną i czuciową. Neurony mają połączenia z przykręgosłupowymi i miedniczymi zwojami współczulnymi, które hamują aktywność jelit, oraz z układem przywspółczulnym, który je pobudza. Niektóre wytwarzają dopaminę, serotoninę i kwas gammaaminomasłowy — podobnie jak mózg.
Czynności wydalnicze jelit i perystaltyka są regulowane przez ten układ. Stąd bardzo ważny jest skład chemiczny treści jelit, ale też zmiany objętości w jelicie, co wiąże się najczęściej z rodzajem przyjmowanych pokarmów i leków. Niewłaściwa dieta, pozbawiona naturalnych witamin, ale także brak substancji balastowych — jarzyn i owoców spowodować mogą zatrucie organizmu przez zaparcie, które niewątpliwie zakłócać będzie pracę neuronów i cały system wydalniczy jelit, bowiem zalegający w jelitach pokarm podlega rozkładowi i gniciu, zatruwając cały organizm.
Układ pokarmowy może mieć poważny wpływ na reakcje zapalne, alergiczne i immunologiczne. Zaburzenia funkcji jelitowego układu nerwowego występują prawdopodobnie też w chorobie Parkinsona, w której stwierdzono zmniejszone wytwarzanie dopaminy. Ponadto układ pokarmowy może mieć udział w powstawaniu wielu chorób neurologicznych o podłożu genetycznym i immunologicznym.
Zaburzenia czynności ruchowej przewodu pokarmowego (perystaltyki jelit) mogą być również poważnym sygnałem nowotworowej neuropatii wegetatywnej (choroby neurologicznej). Być może właśnie neurony jelitowego układu nerwowego są pierwszym ogniwem pośredniczącym w działaniu hipotetycznej neurotoksyny środowiskowej.
Dwaj polscy uczeni — profesorowie Kaczmarski i Wilczyński z Polskiej Akademii Nauk — wysunęli hipotezę, że dużą rolę w rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera i stwardnienia rozsianego, odgrywać może enzym związany z genami i produkowany w przewodzie pokarmowym. Ponadto ciągły stres i zwiększone napięcie nerwowe mogą prowadzić do śmierci komórek nerwowych.
Badania dotyczące choroby Alzheimera, opublikowane w 2010 roku w Stanach Zjednoczonych1, wskazały na fakt, iż ważną rolę w profilaktyce odgrywa m.in. dieta obfitująca w zielone surówki (kwas foliowy), orzechy, pomidory, jarzyny, szczególnie z rodziny kapustnych, oraz owoce — szczególnie jabłka. Nie zaleca się spożywania produktów mlecznych o wysokiej zawartości tłuszczu, wołowiny, wnętrzności zwierząt, masła w dużych ilościach. Mniejsze ryzyko choroby Alzheimera występuje w przypadku diety śródziemnomorskiej. Badania wykazały również, że wśród etnicznych grup rasy białej choroby Alzheimera i Parkinsona rozwijają się w ostatnich latach w przyspieszonym tempie, podczas gdy w grupach etnicznych czarnej rasy notuje się jedynie przypadki sporadyczne.
Przyglądając się bliżej znaczeniu i zadaniom jelitowego układu nerwowego u człowieka, wysuwa się niewątpliwie na pierwszy plan potrzeba zastosowania odpowiedniej diety o równowadze kwasowo-zasadowej, odpowiedzialnej za utrzymywanie w harmonii i równowadze biologicznej całego przewodu pokarmowego, jak również całej sfery psychosomatycznej człowieka.
Edyta Überhuber
1 Arch. Neurol., tom 67, nr 12, grudzień 2010.