Nebukadnessar

Najsłynniejszy po Hammurabim władca starożytnego Babilonu. Wielki strateg i budowniczy. Prześladowca Żydów, a na koniec życia wielki admirator ich Boga.

Szczyt swojej potęgi Babilonia osiągnęła za panowania Nebukadnessara II (605-562 p.n.e.). Król Nebukadnessar, właściwie Nabu-kudurri-usur (akad. Nabû-kudurrī-uṣur) był synem i następcą Nabopolassara. Rodzime akadyjskie imię tego władcy znaczy: Nabu strzeż mego najstarszego syna. W Biblii, w której władca ten wzmiankowany jest wielokrotnie, imię to uległo zniekształceniu i po hebrajsku zapisywane było נְבֻכַדְנֶאצַּר /ne·vu·chad·ne·tzar/ lub נְבוּכַדְרֶאצַּר /ne·vu·chad·re·tzar/, co znaczy w tym języku: Niechaj Nebo chroni koronę. W greckim przekładzie Biblii, czyli Septuagincie, używana jest jedna forma tego imienia — ναβουχοδονοσορ (Nabouchodonosor). Podobnie jest w łacińskim przekładzie Biblii, czyli Wulgacie, gdzie stosowana jest forma Nabuchodonosor¹.

Nebukadnessar prowadził rozliczne kampanie wojenne. Warto wymienić przynajmniej te najważniejsze. Jeszcze jako następca tronu pokonał w 605 p.n.e. faraona Necho II w bitwie pod Karkemisz. Po objęciu tronu podbił Syrię, Palestynę i część Fenicji (miasto Tyr oblegał przez 13 lat). Dążył do trwałego podboju Egiptu, ale bez skutku. W roku 598 p.n.e. poprowadził armię babilońską na Jerozolimę, stolicę królestwa Judy. Wyprawa zakończyła się zdobyciem miasta 16 marca 597 p.n.e. Król Jojakin wraz z częścią poddanych został przesiedlony do Babilonu, władcą Judy został mianowany Sedecjasz(Sedekiasz). Z powodu buntu Sedecjasza (588 p.n.e.) miasto zostało zburzone przez Babilończyków w roku 586 p.n.e., a większość mieszkańców uprowadzono do Babilonu. Był to początek tzw. niewoli babilońskiej Żydów.

Wśród osób uprowadzonych do Babilonu był również Daniel, jeden z grupy młodych ludzi z królewskiego rodu. Z imienia wymienieni są również: Ananiasz, Miszael i Azariasz. Opowiada o tym Księga Daniela.

Po przybyciu na dwór królewski zmieniono im imiona. Daniel, którego hebrajskie imię znaczyło: Bóg jest moim sędzią, zostało zmienione na Baltazar, co oznaczało: Niech Bel chroni życie króla. Pozostali trzej otrzymali odpowiednio imiona: Szadrach — Spełniający wolę Aku², Meszach — Podobny do Aku, Abednego — Sługa boga Nabu³.

Po trzech latach nauki ci młodzi mężczyźni rozpoczęli służbę na dworze babilońskim u Nebukadnessara. Wśród doradców króla byli magowie i wróżbici. Pewnej nocy król miał sen, który bardzo go zaniepokoił. Zapomniał jednak, co mu się śniło. Ponieważ nikt nie potrafił przypomnieć snu, zirytowany król postanowił zgładzić swoich doradców. Dopiero Daniel, dzięki interwencji Opatrzności, przypomniał treść snu i go wyjaśnił⁴. To uratowało magów i wróżbitów.

Trzej przyjaciele Daniela przeszli jeszcze jedną ciężką próbę. Na równinie Dura król wystawił wielki posąg ze złota, któremu mieli się pokłonić przedstawiciele wszystkich nacji. Na dźwięk muzyki zagranej przez orkiestrę wszyscy mieli paść na ziemię. Z tłumu, który tam się znajdował, wyłamali się tylko trzej Hebrajczycy: Ananiasz, Miszael i Azariasz. Ponowiono dla nich próbę, ale znowu nie pokłonili się posągowi. Za karę wrzucono ich do rozpalonego pieca, co było praktykowane przez Babilończyków. Ale dzięki interwencji Boga nie zostali spaleni⁵.

Nebukadnessar zasłynął również jako budowniczy, który przekształcił Babilon w potężną twierdzę. Za jego czasów powstały w Babilonie m.in. brama Isztar, świątynia Marduka E-sagila, potrójny mur Babilonu (strategiczna budowla na lewym brzegu rzeki Eufrat licząca 18 kilometrów) czy wreszcie ziggurat E-temenanki. Założył także słynne „wiszące ogrody” w Babilonie. Według tradycji greckiej Nebukadnessar zrobił to dla swojej żony, medyjskiej księżniczki Amytis, aby nie czuła się samotna na pozbawionej pagórków, płaskiej równinie Mezopotamii.

Biblia podaje, że z powodu swojej potęgi król wpadł w pychę, za co został srodze doświadczony. Przez siedem lat cierpiał na jakąś dziwną chorobę⁶. W oparciu o opisy jego dolegliwości zawartej w Księdze Daniela uważa się, że mógł on cierpieć na boantropię. Jest to choroba psychiczna, w której choremu wydaje się, że jest wołem. Bóg przywrócił królowi zdrowie, co znalazło wyraz w hymnie pochwalnym Nebukadnessara ku czci Boga⁷.

Jego następcy nie byli w stanie utrzymać w ryzach tego ogromnego imperium. Nabonid (556-539 p.n.e.), ostatni król babiloński, na dodatek jeszcze spowodował rozłam religijny w państwie, ponieważ wprowadził kult boga Sina, czemu bardzo mocno sprzeciwili się kapłani boga Marduka. W ogóle nie był zainteresowany polityką, dlatego wycofał się do Tema w Arabii, a rządy sprawował jego syn i koregent Baltazar (Belsazar), który z kolei bardziej był zainteresowany biesiadowaniem i pijaństwem niż Babilonią. Słabość wewnętrzną państwa wykorzystali Persowie, którzy pod przywództwem Cyrusa Wielkiego zdobyli Babilon w roku 539 p.n.e. Fakt ten zapowiadały biblijne proroctwa, które zawsze się wypełniają. 

Bernard Koziróg

¹ W polskich przekładach Biblii stosowana jest zarówno forma imienia oparta na zapisie hebrajskim (Nebukadnezar w Biblii poznańskiej, Nebukadnesar w Biblii warszawskiej), jak i forma oparta na zapisie greckim/łacińskim (Nabuchodonozor w Biblii gdańskiej, Biblii warszawsko-praskiej i Biblii Tysiąclecia). W tym artykule przyjęliśmy formę Nebukadnessar za Biblią ekumeniczną. ² Aku był bogiem księżyca. ³ Nabu był bogiem ognia. ⁴ Cała historia opisana jest w drugim rozdziale Księgi Daniela. ⁵ Zob. Dn 3. ⁶ Zob. Dn 4,26-34. ⁷ Zob. Dn 4,24.